[Lập trình C] In bảng cửu chương

Đây là một câu hỏi phỏng vấn tôi đã từng gặp (cho vị trí Automation QA), và cũng là một trong những bài tập cơ bản nằm ở phần đầu của quyển 250 bài tập kỹ thuật lập trình C của tác giả Dương Thiên Tứ, quyển sách mà tôi khuyên những bạn sinh viên IT rất nên tham khảo. 

Bảng cửu chương (multiplication table) là một thứ vô cùng gần gũi và cơ bản mà chúng ta đã được học ở tiểu học. In bảng cửu chương là một bài tập đơn giản nhưng giúp chúng ta hiểu rõ hơn về vòng lặp và cách sử dụng chúng. Đề bài cơ bản như sau: Nhập vào một số n bất kỳ trong khoảng từ 2 tới 9, in ra bảng cửu chương của số đó.

Ví dụ:

Input n=3

3 x 2 =  6
3 x 3 =  9
3 x 4 = 12
3 x 5 = 15
3 x 6 = 18
3 x 7 = 21
3 x 8 = 24
3 x 9 = 27

Cũng như mọi khi, các bạn hãy cố gắng tự suy nghĩ cách làm trước khi đọc bài giải nhé. Lưu ý, để đơn giản hóa, tôi tạm bỏ qua bước kiểm tra ràng buộc để n chỉ nằm trong khoảng từ 2 tới 9. Với bài đầu tiên này, chỉ cần dùng 1 vòng lặp duy nhất là đủ.

#include <stdio.h>

int main()
{
    int n;
    printf("Input n=");
    scanf("%d", &n);
    putchar('\n');
    
    for (int i=2; i<=9; i++) {
        printf("%d x %d = %2d\n", n, i, n*i);
    }

    return 0;
}

Thật đơn giản phải không nào? Bây giờ chúng ta hãy nâng độ khó lên một chút bằng cách in ra tất cả các bảng cửu chương từ 2 đến 9 như sau:

2 x 2 =  4 3 x 2 =  6 4 x 2 =  8 5 x 2 = 10 6 x 2 = 12 7 x 2 = 14 8 x 2 = 16 9 x 2 = 18 
2 x 3 =  6 3 x 3 =  9 4 x 3 = 12 5 x 3 = 15 6 x 3 = 18 7 x 3 = 21 8 x 3 = 24 9 x 3 = 27 
2 x 4 =  8 3 x 4 = 12 4 x 4 = 16 5 x 4 = 20 6 x 4 = 24 7 x 4 = 28 8 x 4 = 32 9 x 4 = 36 
2 x 5 = 10 3 x 5 = 15 4 x 5 = 20 5 x 5 = 25 6 x 5 = 30 7 x 5 = 35 8 x 5 = 40 9 x 5 = 45 
2 x 6 = 12 3 x 6 = 18 4 x 6 = 24 5 x 6 = 30 6 x 6 = 36 7 x 6 = 42 8 x 6 = 48 9 x 6 = 54 
2 x 7 = 14 3 x 7 = 21 4 x 7 = 28 5 x 7 = 35 6 x 7 = 42 7 x 7 = 49 8 x 7 = 56 9 x 7 = 63 
2 x 8 = 16 3 x 8 = 24 4 x 8 = 32 5 x 8 = 40 6 x 8 = 48 7 x 8 = 56 8 x 8 = 64 9 x 8 = 72 
2 x 9 = 18 3 x 9 = 27 4 x 9 = 36 5 x 9 = 45 6 x 9 = 54 7 x 9 = 63 8 x 9 = 72 9 x 9 = 81

Giờ thì hãy động não suy nghĩ một chút nhé, nếu cần hãy lấy giấy bất bút ra và chạy tay trên giấy trước. Dễ thấy, chúng ta sẽ cần phải in ra 8 dòng, trên mỗi dòng là 8 lần biểu thức a x b = c. Tiếp tục quan sát, ở mỗi dòng, a sẽ tăng dần từ 2 tới 9, trong khi b là cố định (2 x 2, 3 x 2, 4 x 2...), c là tích của a x b.

Với diễn giải như trên, dễ thấy ta sẽ cần 2 vòng lặp để giải được bài này. Cách làm như sau:

#include <stdio.h>

int main()
{
    for (int i=2; i<=9; i++) {
        for (int j=2; j<=9; j++) {
            printf("%d x %d = %2d ", j, i, j*i);
        }
        printf("\n");
    }
    return 0;
}

Bài tập in bảng cửu chương này là một trong những câu hỏi phỏng vấn ưa thích của tôi. Nó không mang tính đánh đố, nhưng vẫn đủ để đánh giá xem ứng viên có hiểu biết cơ bản về vòng lặp hay không trước khi đến với những câu hỏi khó hơn. Cảm ơn các bạn đã đọc bài viết. Chúc các bạn một ngày vui vẻ!